ความรู้เพิ่มเติม

นางบุษบาเป็นธิดาของท้าวดาหาและประไหมสุหรีดาหราวาตี แห่งกรุงดาหา เมื่อตอนประสูติมีเหตุอัศจรรย์คือ มีกลิ่นหอมตลบอบอวลไปทั่วทั้งวัง ดนตรี แตรสังข์ก็ดังขึ้นเองโดยไม่มีผู้บรรเลง ประสูติได้ไม่นาน ท้าวกุเรปันก็ขอตุนาหงันให้กับอิเหนา       บุษบาเป็นหญิงที่งามล้ำเลิศกว่านางใดในแผ่นดินชวากิริยามารยาทเรียบร้อย คารมคมคาย เฉลียวฉลาดทันคนใจกว้างและมีเหตุผล จึงผูกใจให้อิเหนารักใคร่ใหลหลงนางยิ่งกว่าหญิงอื่น 
นอกจากนั้นบุษบายังเป็นลูกที่ดีอยู่ในโอวาทของพระบิดา พระมารดา ยอมแต่งงานกับระตูจรกา แม้ว่าจะไม่พอใจในความขี้ริ้วขี้เหร่ของระตูจรกาก็ตาม        นางถูกเทวดาบรรพบุรุษ ของวงค์อสัญแดหวาคือ องค์ปะตาระกาหลาบันดาลให้ลมพายุหอบไป ทำให้นางต้องพลัดพรากจากอิเหนา และพระบิดาพระมารดาเป็นเวลาหลายปี กว่าจะได้พบอิเหนาและวิวาห์กัน โดยนางได้ตำแหน่งเป็นประไหมสุหรีฝ่ายซ้าย

ลักษณะนิสัย
1.บุษบาเป็นหญิงที่มาแบบฉบับของลูกที่ดีอยู่ในโอวาทของพ่อแม่ แม้ว่านางจะไม่พอใจในรูปร่างของจรกา แต่นางก็ยอมที่จะไม่ทำตามใจตนเองเพื่อรักษาชื่อเสียงของวงศ์ตระกูล
2. เป็นคนไม่เจ้ายศเจ้าอย่างหรือถือว่าตนสูงศักดิ์กว่านางจินตะหรา เห็นได้จากตอนที่จินตะหราได้ให้นางสการะวาตีและนางมาหยารัศมีมาเฝ้า บุษบาก็ให้การต้อนรับเป็นอย่างดี 

บทวิเคราะห์

อันอะหนะอิเหนากุเรปัน                                   ผิดนั้นใหญ่พ้นคณนา

เพราะเหตุใจหนุ่มก็หุนหัน                                ไปผูกพันหลงรักจินตะหรา

แต่ก็เป็นพงศ์พันธุ์กันมา                                  หากใช่วงศ์เทวาเลิศไกร

จำจะกันฉันทาราคี                                          อย่าให้มีผู้ล่วงติได้

จะให้เสนานำสารไป                                       ยังพิชัยหมันหยาธานี

ให้ระตูนำราชธิดา                                          มาแต่งการราชาภิเษกศรี

ทั้งอะหนะบุษบานารี                                      ห้เป็นที่อัครราชราชา

               

                แต่เรื่องของความรักความใคร่ จะมั่นหมายให้จบลงแบบเรียบง่ายนั้นได้หรือ นี่คือตัวอย่างที่น่าสนใจ พวกผู้ใหญ่ใจดี คิดว่าไหนๆ เด็กๆ ก็ได้เสียเป็นเมียผัวกันแล้ว ก็จัดการตามประเพณีซะ หวังจะไม่ให้ใครติเตียน แต่ความคับแค้นของคนที่ถูกทอดทิ้ง หนักยิ่งกว่าจะมาทำแค่ตามแบบแผน  อ่านดูปฏิกิริยาของนางจินตะหราดูนะครับ

ตามสารซึ่งจะให้ไปแต่งการ                                 ยังสถานกาหลังกรุงศรี

ซึ่งจะแบกหน้าไปครานี้                                        อัปยศพ้นที่จะพรรณนา

จะอดสูใครใครก็ไม่คิด                                        ไม่เจ็บจิตรเหมือนหนึ่งชาวดาหา

อันความแค้นแสนทุกข์ทรมา                               ยิ่งกว่านอนอยู่ในกองไฟ

เพราะชาติชายเช่นนี้ไม่มีสัตย์                              สารพัดไม่เอาคำได้

มิขอพบขอเห็นสืบไป                                        แต่รอยก็อย่าให้ร่วมกัน

หากเกรงพระชนกชนนี                                      หาไม่ฤๅพี่จะผายผัน

นี่จำเป็นจำใจจรจรัญ                                         จะต้องกลั้นแค้นไปทุกเวลา

                ดุเดือด แต่จำใจ เรื่องราวจะจบลงอย่างที่ผู้ใหญ่คาดหวังหรือไม่ ตามเรื่องว่า ท้าวหมันหยาเมื่อได้รับสารจากท้าวกุเรปันแห่งวงศ์เทวา เกรงฤทธาเป็นที่ยิ่ง จำใจนำนางจินตะหรามาร่วมงานวิวาห์ เมื่อพากันมาถึงเมืองกาหลัง ขณะหยุดยั้งตั้งพักอยู่นอกเมืองก็แจ้งข่าวไปยังในเมืองกาหลัง ตามประเพณีรับแขกเมืองก็ต้องมีคนออกมารับ เรื่องราวตอนนี้คงต้องตกกับอิเหนา แต่อิเหนายังลังเลเกรงใจนางบุษบาจึงนิ่งเงียบ  ฝ่ายผู้ใหญ่ที่อ่านท่าทีอยู่ ก็ชอบที่จะเล่นกับอารมณ์ของเด็กๆ ขอให้มีโอกาสเป็นไม่ได้เลยเชียว มีกระแนะกระแหนสักหน่อย จึงจะอร่อยใจกระมัง

ภาพพจน์

   ๒.๑) การเปรียบเทียบแบบอุปมา หรืออุปมาโวหาร เป็นการใช้โวหารเปรียบเทียบโดยใช้คำเปรียบเทียบสิ่งหนึ่งเหมือนสิ่งหนึ่ง ทำให้เห็นภาพได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

                   ๒.๒)การเปรียบเทียบการเกินจริงหรือการใช้โวหารอธิพจน์เป็นการใช้คำเปรียบเทียบที่เกินจริง เพื่อเน้นความรู้สึกให้ผู้อ่านเห็นภาพและเกิดความลึกซึ้งได้ง่าย

๓.    การเล่นคำ โดยการซ้ำคำ มีการใช้ภาษาสละสลวยงดงาม การเล่นคำพ้องเสียง เล่นสัมผัสพยัญชนะเพื่อให้เกิดความไพเราะ

คำศัพท์                     ความหมาย

กระทรวง                                   หมู่

กระยาหงัน                                 สวรรค์

กราย                                        เคลื่อน ไหวอย่างมีท่าที หรือลีลาในการใช้อาวุธ

กลับกลอก                                 พลิกไปพลิกมา   ที่นี้หมายถึงขยับอาวุธ

กล่าว                                       ที่นี้หมาย ถึงสู่ขอ

กะระตะ                                    กระตุ้นให้ม้าเดิน หรือวิ่ง

กั้นหยั่น                                    อาวุธ สำหรับเหน็บติดตัว

กัลเม็ด                                     ปุ่มที่ฝัก อาวุธ

กิริณี                                            ช้าง

แก้วพุกาม                                แก้ว มีค่าจากเมืองพุกามในพม่า

เขนงปืน                                   เขา สัตว์ที่ใช้ใส่ดินปืน

โขลนทวาร                               ประตูป่า

งาแซง                                    ไม้เสี้ยมปลาย แหลม สำหรับวางเรียงป้องกัน

                                                    ข้า ศึก

จตุรงค์                                        กอ ทัพสี่เหล่าคือ ช้าง  ม้า  รถ และพลเดินเท้า

ชักปีกกา                                    จัดกองทัพเป็นรูปปีก กา

ชีพ่อ                                           นัก บวช/พราหมณ์

ดวงยิหวา                                   ผู้ เป็นที่รักยิ่ง

ดะหมัง                                       ตำแหน่งขุนนางผู้ใหญ่ในชวา มี ๔  ตำแหน่ง

                                                คือ ยาสา  ตำมะหงง  ปูนตา  และดะหมัง

ดัสกร                                         ศัตรู

ดูผี                                           เยี่ยม เคารพศพ


                                                  

ด้านสังคม
  เรื่องอิเหนา  ตอนศึกกะหมังกุหนิง  มีการใช้ภาษาที่สละสลวยให้อารมณ์อันลึกซึ้งกินใจ  อีกทั้งมีโวหารเปรียบเทียบให้เห็นภาพพจน์ให้เกิดความรู้สึกสะเทือนอารมณ์  ที่สำคัญยังแฝงด้วยข้อคิดที่มีคุณค่ายิ่งอีกมากมาย  ดังนี้

          การใช้ภาษาสละสลวยงดงาม  มีการเล่นคำ  เล่นสัมผัสพยัญชนะเพื่อให้เกิดความไพเราะ  เช่น  ตอนอิเหนาชมดง
                                   ว่าพลางทางชมคณานก                  โผนผกจับไม้อึงมี่
                              เบญจวรรณจับวัลย์ชาลี                        เหมือนวันพี่ไกลสามสุดามา
                              นางนวลจับนางนวลนอน                     เหมือนพี่แนบนวลสมรจินตะหรา
                              จากพรากจับจากจำนรรจา                    เหมือนจากนางสการะวาตี
          การใช้โวหารเปรียบเทียบ  คือ  โวหารอุปมาเป็นการสร้างอารมณ์ให้กับผู้อ่าน  กวีเปรียบได้ชัดเจน  เช่น
                                   กรุงกษัตริย์ขอขึ้นก็นับร้อย                เราเป็นเมืองน้อยกระจิหริด
                              ดังหิ่งห้อยจะแข่งแสงอาทิตย์                  เห็นผิดระบอบบุราณมา